UPSC syllabus in Marathi: Explore the detailed syllabus for UPSC exams in Marathi, including subjects, preparation tips, and resources for successful exam preparation.
UPSC (युनियन पब्लिक सर्विस कमिशन) परीक्षा ही भारतातील एक महत्त्वाची आणि कठीण परीक्षा आहे. या परीक्षेसाठी विद्यार्थ्यांना विविध विषयांमध्ये सखोल ज्ञान असणे आवश्यक आहे. UPSC च्या अभ्यासक्रमात दिलेले मुद्दे, विषय, आणि विविध प्रकारच्या तयारीचे मार्गदर्शन विद्यार्थ्यांना यशस्वी होण्यासाठी मदत करतात. चला तर मग, UPSC चा अभ्यासक्रम 2025 साठी मराठीत तपशीलवार पाहूया.
UPSC अभ्यासक्रमाची ओळख
UPSC अभ्यासक्रम म्हणजे भारतातील सर्वोच्च सरकारी पदांसाठी परीक्षा घेणाऱ्या युनियन पब्लिक सर्विस कमिशनच्या परीक्षा प्रणालीचा संच. हा अभ्यासक्रम विद्यार्थ्यांना विविध राजकारण, अर्थशास्त्र, समाजशास्त्र, इतिहास, भूगोल, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान यासारख्या क्षेत्रांमध्ये सखोल ज्ञान मिळवण्यासाठी मार्गदर्शन करतो. UPSC च्या परीक्षेचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे प्रशासन आणि सेवांसाठी सक्षम अधिकारी तयार करणे.
UPSC 2025 अभ्यासक्रम: सेक्शन-वाइज ब्रेकडाउन
1. जनरल अध्ययन (General Studies)
सामान्य ज्ञान आणि समकालीन विषय: या विभागात विद्यार्थ्यांना ताज्या घडामोडी, देशातील आणि जागतिक घडामोडी, आणि विविध सरकारी धोरणे समजून घ्यायला मदत केली जाते.
राज्यव्यवस्था आणि शासन: भारताच्या संविधान, राज्यपद्धती, सरकारी धोरणे, आणि पद्धती याविषयी सखोल अभ्यास.
समाजशास्त्र आणि समाजसेवा: भारतीय समाज, सांस्कृतिक वारसा, वंश, धर्म, आणि समाजातील विविधतेचा अभ्यास.
इतिहास: प्राचीन, मध्ययुगीन आणि आधुनिक भारताचा इतिहास, महत्त्वाचे ऐतिहासिक घटनाक्रम.
भूगोल: भारताचा भूगोल, जगाचा भूगोल, पर्यावरण आणि पारिस्थितिकी तंत्र.
2. पेपर I – CSAT (Civil Services Aptitude Test)
तार्किक क्षमता आणि विश्लेषणात्मक क्षमता: तर्कशास्त्र, गणिती समस्या, आकडेवारी आणि समस्यांचे विश्लेषण.
सामान्य बुद्धिमत्ता आणि विचारशक्ती: प्रश्न सोडवण्याची पद्धत आणि तात्काळ निर्णय घेण्याची क्षमता.
3. पेपर II – मॅन्स (Mains Exam)
ऑप्शनल विषय: विद्यार्थ्यांना एक किंवा दोन विषय निवडण्याची स्वातंत्र्य असते. हे विषय सामान्यतः इतिहास, अर्थशास्त्र, भूगोल, समाजशास्त्र, राजकारण इत्यादी असतात.
UPSC 2025 परीक्षा – महत्त्वाचे मुद्दे
प्रश्न प्रकार: UPSC परीक्षेत बहुविकल्पीय प्रश्न (MCQs), लहान आणि दीर्घ उत्तर प्रश्न असतात.
मार्क वितरण: जनरल स्टडीस पेपर आणि CSAT मध्ये विविध प्रकारचे प्रश्न असतात, ज्यात सामान्य ज्ञान, विश्लेषणात्मक क्षमता, आणि समकालीन विषयांचा समावेश असतो. मुख्य परीक्षा 1750 मार्क्सची असते.
वेटेज: जनरल स्टडीसच्या पेपरला 250 मार्क्स, ऑप्शनल विषय आणि पेपर I आणि II चे मार्क्स वेटेजनुसार असतात.
2025 साठी शिफारस केलेली अध्ययन साहित्य
पुस्तके:
"भारतीय राज्यव्यवस्था" – M. Laxmikanth
"इतिहास" – Bipin Chandra
"राजकारण विज्ञान" – P. M. S. G. P. K. Agarwal
"भारताचा भूगोल" – Majid Husain
"आधुनिक भारत" – R.C. Majumdar
ऑनलाइन संसाधने:
The Hindu / Indian Express – समकालीन घडामोडी साठी.
UPSC साठी विशेष ऑनलाइन कोर्सेस (हिंदी/मराठी मध्ये उपलब्ध).
मागील 5 वर्षांचा अभ्यासक्रम आणि बदल
2024 Syllabus:
सर्वसाधारणपणे अभ्यासक्रम 2024 मध्ये त्याचसारखा होता. तथापि, जास्त महत्त्व देण्यात आलेल्या विभागांमध्ये समकालीन घटनांचा समावेश होता. अधिक फोकस समाजशास्त्र आणि भूगोलावर झाला होता.
2023 Syllabus:
हा अभ्यासक्रम साधारणपणे 2024 प्रमाणेच होता, पण पर्यावरण व पारिस्थितिकीवर अधिक जोर देण्यात आला. CSAT मध्ये तार्किक क्षमता पेपरची आव्हाने वाढवली होती.
2022 Syllabus:
आवश्यकतेनुसार काही पर्यावरणीय आणि तंत्रज्ञानाचे नवीन घटक समाविष्ट केले गेले. इतिहास आणि भारतीय समाजशास्त्र यावर फोकस वाढला.
2021 Syllabus:
समाजशास्त्र आणि राजकारण विज्ञानांतील लहान बदल. या वर्षी विशेषतः आधुनिक भारताच्या इतिहासावर अधिक माहिती दिली गेली.
2020 Syllabus:
यामध्ये पर्यावरण व पारिस्थितिकी, समकालीन विषय आणि भारतीय राज्यव्यवस्था यावर अधिक ध्यान दिले गेले होते.
UPSC तयारीसाठी टिप्स
समय सारणी बनवा: UPSC साठी योग्य तयारी करण्यासाठी सुसंगत आणि व्यवस्थित वेळापत्रक आवश्यक आहे. सध्या आणि आगामी महिन्यांतील विषयांची तयारी करा.
सामान्य ज्ञानावर लक्ष द्या: रोजची वर्तमानपत्र वाचणे आणि मागील वर्षांची प्रश्नपत्रिका तपासणे महत्त्वाचे आहे.
तांत्रिक विश्लेषण साधा: CSAT पेपरासाठी तार्किक क्षमता आणि गणिताची साधना करा.
ऑप्शनल विषयावर लक्ष केंद्रित करा: तुमच्या पसंतीच्या विषयावर सखोल ज्ञान मिळवण्यासाठी तयारी करा.
प्रश्नपत्रिका सोडवण्याचा सराव करा: वेळेची तयारी आणि प्रश्नपत्रिकेचा पूर्ण अभ्यास करा.
निष्कर्ष
UPSC अभ्यासक्रम ही एक अत्यंत व्यापक आणि सखोल प्रणाली आहे, जी विद्यार्थ्यांना योग्य पद्धतीने शिकवते. तुमची तयारी अधिक प्रभावी होईल जर तुम्ही या अभ्यासक्रमाचा व्यवस्थित अभ्यास केला आणि वेळेचा योग्य वापर केला.
FAQ for UPSC Syllabus in Marathi
UPSC साठी अभ्यासक्रम (Syllabus) हा एक महत्त्वाचा घटक आहे, जो विद्यार्थ्यांना परीक्षेच्या तयारीसाठी मार्गदर्शन करतो. UPSC च्या अभ्यासक्रमाबद्दल अनेक विद्यार्थ्यांच्या मनात काही सामान्य प्रश्न असू शकतात. येथे आम्ही UPSC अभ्यासक्रमाशी संबंधित काही प्रमुख प्रश्नांची उत्तरे दिली आहेत.
1. UPSC अभ्यासक्रम कधी अद्ययावत होतो?
UPSC अभ्यासक्रम सामान्यतः दरवर्षी अद्ययावत केला जातो. काही वेळा नवीन विषयांचा समावेश केला जातो किंवा काही गोष्टी हटविल्या जातात. विद्यार्थ्यांनी UPSC च्या अधिकृत वेबसाइटवर किंवा नोटिफिकेशनमध्ये बदल तपासून पाहावे.
2. UPSC चा अभ्यासक्रम किती पेपरमध्ये विभागला जातो?
UPSC परीक्षेचा अभ्यासक्रम तीन मुख्य पेपरमध्ये विभागला जातो:
प्रिलिम्स (Prelims): यामध्ये दोन पेपर असतात – सामान्य अध्ययन (General Studies) आणि CSAT (Civil Services Aptitude Test).
मॅन्स (Mains): यामध्ये 9 पेपर असतात, त्यात सामान्य अध्ययन, ऑप्शनल विषय, तसेच एसेस आणि इतर पेपरांचा समावेश असतो.
इंटरव्यू (Interview): यामध्ये उमेदवारांची वैयक्तिक मुलाखत घेतली जाते.
3. UPSC अभ्यासक्रमात कोणते विषय आहेत?
UPSC च्या अभ्यासक्रमात विविध विषयांचा समावेश असतो. काही महत्त्वाचे विषय खालीलप्रमाणे आहेत:
सामान्य अध्ययन (General Studies)
भूगोल (Geography)
इतिहास (History)
राज्यव्यवस्था (Polity)
समाजशास्त्र (Sociology)
विज्ञान आणि तंत्रज्ञान (Science & Technology)
पर्यावरण (Environment)
अर्थशास्त्र (Economics)
4. UPSC अभ्यासक्रमात 'ऑप्शनल' विषय काय आहेत?
UPSC परीक्षा पास करण्यासाठी विद्यार्थ्यांना एक 'ऑप्शनल' विषय निवडण्याची आवश्यकता असते. हा विषय सामान्यतः तुमच्या आवडीचा किंवा शैक्षणिक पार्श्वभूमीवर आधारित असावा. काही लोकप्रिय ऑप्शनल विषय हे आहेत:
समाजशास्त्र (Sociology)
भूगोल (Geography)
इतिहास (History)
राजकारण विज्ञान (Political Science)
5. UPSC अभ्यासक्रमाच्या तयारीसाठी कोणती पुस्तके वाचावीत?
UPSC तयारीसाठी काही शिफारस केलेली पुस्तके खालीलप्रमाणे आहेत:
भारतीय राज्यव्यवस्था – M. Laxmikanth
इतिहास – Bipin Chandra
भारतीय भूगोल – Majid Husain
राजकारण विज्ञान – P. M. S. G. P. K. Agarwal
आधुनिक भारत – R.C. Majumdar
6. UPSC परीक्षेच्या तयारीसाठी कोणते ऑनलाइन संसाधने उपयुक्त आहेत?
UPSC च्या तयारीसाठी ऑनलाइन विविध संसाधने उपलब्ध आहेत. काही महत्त्वाची ऑनलाइन साधने खालीलप्रमाणे आहेत:
The Hindu / Indian Express – समकालीन घडामोडी साठी.
VISION IAS – UPSC साठी शैक्षणिक कोर्स.
BYJU's – ऑनलाईन शैक्षणिक प्लॅटफॉर्म.
Unacademy – UPSC च्या तयारीसाठी ऑनलाइन कक्षे.
7. UPSC परीक्षेसाठी किती वेळेची तयारी आवश्यक आहे?
UPSC परीक्षेसाठी वेळेची तयारी ही प्रत्येक व्यक्तीच्या क्षमतेवर अवलंबून असते. सामान्यतः 1.5 ते 2 वर्षांच्या वेळेसाठी तयारी करणे शिफारसीय आहे. पण काही विद्यार्थी कमी वेळेतही चांगली तयारी करून परीक्षा उत्तीर्ण होतात.
8. UPSC मध्ये प्रश्नपत्रिका कशी असते?
UPSC परीक्षेच्या प्रश्नपत्रिकेत मुख्यतः तीन प्रकारचे प्रश्न असतात:
MCQs (Multiple Choice Questions): यामध्ये उमेदवाराला योग्य उत्तर निवडायचे असते.
लहान उत्तर: साधारणपणे 150-200 शब्दांत उत्तर द्यावे लागते.
दीर्घ उत्तर: 300-400 शब्दांत उत्तर द्यावे लागते.
9. UPSC परीक्षेचे मार्क्स वितरण कसे आहे?
UPSC परीक्षेचा मार्क्स वितरण तीन प्रकारांमध्ये होतो:
प्रिलिम्स: 400 मार्क्स
मॅन्स: 1750 मार्क्स
इंटरव्यू: 275 मार्क्स
10. UPSC मध्ये फेल होणे म्हणजे काय?
UPSC परीक्षा ही एक अत्यंत कठीण परीक्षा आहे. जर विद्यार्थ्यांना या परीक्षेत यश मिळाले नाही तरी, त्यांना पुनः तयारी करण्याची आणि पुढील वर्षी परत प्रयत्न करण्याची संधी असते. फेल होणे म्हणजे हार मानणे नाही, तर अधिक तयारीची आणि शिकण्याची संधी आहे.
10th class science practical book in marathi offers detailed experiments and explanations to help students master science concepts and improve their practical skills.
Shivaji Maharaj books in Marathi offer insights into his life, valor, and legacy. Discover the best collection of books on the great Maratha king in Marathi.
Vacancy meaning in Marathi refers to an unoccupied job or position. Learn about its significance, types of vacancies, and how they impact employment opportunities in Marathi.
Recruitment meaning in Marathi refers to the process of hiring employees for specific roles. Understand its significance and the role it plays in organizational growth.
Books to read in Marathi: Explore a list of captivating Marathi books that you must read, from classic to contemporary, and immerse yourself in the richness of Marathi literature.
9th Marathi Question Paper 2019 for practice. Access the question paper and solutions to improve your exam preparation and boost your performance in 9th-grade Marathi.
Happy Women's Day Wishes in Marathi – Celebrate this special day with beautiful and meaningful wishes to honor the amazing women in your life.
Latest baby boy names in Marathi 2020 – Explore a list of modern, trendy, and meaningful Marathi names for your little one. Find perfect names with rich cultural heritage.
UPSC syllabus in Marathi: Explore the detailed syllabus for UPSC exams in Marathi, including subjects, preparation tips, and resources for successful exam preparation.
D Ed books in Marathi offer comprehensive study material for aspiring teachers. Find top resources to excel in your D Ed exams and enhance teaching skills effectively.
Makar Sankranti Wishes in Marathi Images to share with your loved ones. Celebrate the festival of kites, tilgul, and new beginnings with heartfelt greetings in Marathi.
Women's day wishes in marathi: Celebrate Women's Day with beautiful and heartfelt messages in Marathi that express love, respect, and admiration for every woman.
Retirement wishes in Marathi: Send warm, inspiring retirement messages to your loved ones in Marathi. Celebrate their new journey with meaningful words of encouragement.
Virudharthi Shabd in Marathi refers to contradictory words. Explore their usage, meaning, and examples to enhance your Marathi vocabulary and understanding of language.
Makar Sankranti Wishes in Marathi to celebrate this joyous festival. Share beautiful messages and quotes to spread happiness and positivity on this special occasion.